Страхавы слоўнік

Аб’ект страхавання – маёмасныя інтарэсы. якія не пярэчаць заканадаўству РБ:
- звязаныя з жыццём, здароўем, працаздольнасцю грамадзян – у асабістым страхаванні;
- звязаныя з уладаннем, карыстаннем, распараджэннем маёмасцю – у маёмасным страхаванні;
- звязаныя з пакрыццём страхавальнікам прычыненай ім шкоды асобе або маёмасці фізічнай або юрыдычнай асобы – пры страхаванні адказнасці.

Аварыйны сертыфікат – складаемы аварыйным камісарам дакумент, які фіксуе памер і прычыны страт і змяшчае іншыя звесткі, якія характарызуюць акалічнасці, звязаныя са здарэннем. Аварыйны сертыфікат служыць толькі сведчаннем страты і не прадугледжвае яго абавязковую выплату. На падставе аварыйнага сертыфіката страхоўшчык прымае рашэнне аб аплаце або адхіленні заяўленай прэтэнзіі страхавальніка ў частцы страхавога пакрыцця.

Аддэндум – пісьмовы дадатак да раней заключанага дагавору страхавання або перастрахавання, у якім змяшчаюцца ўзгодненыя паміж бакамі змены раней абумоўленых умоў.

Аналіз небяспек, спалучаных з рызыкай – ідэнтыфікацыя найбольш сур'ёзных рызыкаў, якім мяркуецца прыняцце аб'екта на страхаванне. Аналіз заключаецца ў дбайным вывучэнні аб'екта страхавання і ўсіх акалічнасцяў, звязаных з рызыкай. Аналіз ўключае ацэнку максімальна верагоднай страты, ацэнку частоты, сур'ёзнасці і характару ўздзеяння рызык на аб'ект страхавання, метады выяўлення і абароны, верагоднасць узнікнення рызык па часе, спосабы выратавання і рэкамендацыі.

Андэррайтынг – комплекс мерапрыемстваў, накіраваны на вызначэнне ступені адхілення ад сярэднестатыстычнага, у мэтах забеспячэння магчымасці прапановы страхавой паслугі па параметрах дагавору, якія задавальняюць Страхоўшчыка і Страхавальніка, а таксама абароны страхавога партфеля па відзе страхавання; супастаўленне набору рызык, якія прапаноўваюцца, памеру магчымага ўрону з прагнозным фінансавым станам кампаніі ( у цэлым або па відзе страхавання, або па прадукце) і ўстанаўленне/ўзгадненне на аснове гэтага ўмоў дагавору страхавання (рызыкі, якія прымаюцца на страхаванне, велічыня тарыфу, памер франшызы).

Андеррайтинг прадукту (класіфікацыя рызык) – вызначэнне кола патэнцыйных рэйтынгавых фактараў.

Андэррайтэр – высокакваліфікаваны спецыяліст у галіне страхавання (перастрахавання), які мае ўладныя паўнамоцтвы ад кіраўніцтва страхавой кампаніі прымаць на страхаванне (перастрахаванне) прапанаваныя рызыкі, які адказвае за фармаванне страхавога (перастраховачнай) партфеля.

Андэррайтэр вядучы – спецыяліст у галіне ацэнкі рызык, упаўнаважаны кампаніяй на ўстанаўленне/ўзгадненне ўмоў прыняцця на адказнасць кампаніі рызык па адным або некалькім відах страхавання, які арганізуе працу андэррайтэраў.

Андэррайтэр галоўны – спецыяліст у галіне ацэнкі рызык, упаўнаважаны кампаніяй на ўстанаўленне/ўзгадненне ўмоў прыняцця на адказнасць кампаніі рызык па некалькіх відах страхавання, каардынуючы працу службы андэррайтэраў.

Андэррайтэр старэйшы – спецыяліст у галіне ацэнкі рызык, упаўнаважаны кампаніяй на ўстанаўленне/ўзгадненне ўмоў прыняцця на адказнасць кампаніі рызык па некалькіх відах страхавання, каардынуючы працу андэррайтэраў, вядучых андэррайтэраў.

Асістанc – паслугі, якія аказваюцца турыстам, якія выехалі за мяжу ў адпаведнасці з умовамі дагавора страхавання. Дадзеныя паслугі прадастаўляюцца пры надыходзе страхавога выпадку ў натуральнай форме або ў выглядзе грашовых сродкаў праз медыцынскае, фінансавае і тэхнічнае садзейнічанне.

Ацэнка рызыкі – натуральна-рэчавы і вартасны аналіз усіх рызыкавых абставін, якія характарызуюць параметры рызыкі.

Ацэнка стандартнай рызыкі (дагавору) – ацэнка ступені адхілення рызыкі ад стандартнай для дадзенага класа. А таксама карэкцыя параметраў рызыкі ў мэтах забеспячэння адэкватнасці характару рызыкі яе кошту.

Базавы тарыф – тарыф (узнос) па стандартным страхавым прадукце.

Бардэра – дакументальна аформлены пералік рызык, прынятых да страхавання і падлягаючых перастрахаванню. Змяшчае іх падрабязную характарыстыку.

Выгаданабывальнік
 – фізічная або юрыдычная асоба, прызначаная страхавальнікам для атрымання страхавых выплат па дагавору страхавання. Фіксуецца ў страхавым полісе.

Групавое страхаванне – страхаванне групы асоб з падобнымі інтарэсамі. Групавы поліс выдаецца работадаўцу або іншаму прадстаўніку групы, а кожны член групы атрымлівае сертыфікат, які пацвярджае факт яго страхавання. У цяперашні час прымяняецца рэдка.

Даверанасць – пісьмовае ўпаўнаважанне. Якое выдаецца адной асобай іншай асобе для прадстаўніцтва перад трэцімі асобамі.

Дывідэнды – частка чыстага прыбытку, якая размяркоўваецца сярод акцыянераў прапарцыянальна  ліку і кошту акцый, якія знаходзяцца ў іх уласнасці.

Застрахаваны – фізічная асоба, жыццё, здароўе і працаздольнасць якога выступаюць аб’ектам страхавой абароны. Застрахаванай з’яўляецца фізічная асоба, на карысць якой заключаны дагавор страхавання. На практыцы застрахаваны  можа быць адначасова страхавальнікам, калі ўплачвае грашовыя (страхавыя) ўзносы самастойна.

Звышлімітная страта – памер страхавога пакрыцця, які падлягае выплаце па адным страхавым выпадку, памер якога перавышае ліміт, устаноўлены рэгіянальнаму падраздзяленню для самастойнага прызнання падзеі страхавым  выпадкам і памеру выплаты без узгаднення з вышэйстаячым узроўнем кіравання.

Звышлімітны дагавор – дагавор страхавання, ліміт адказнасці па якім  перавышае ліміт, устаноўлены для рэгіянальнага падраздзялення, якое афармляе дагавор па самастойным прыняцці ім рашэння без узгаднення з вышэйстаячым узроўнем кіравання.

«Зялёная карта» – сістэма міжнародных дагавораў пра абавязковае страхаванне грамадзянскай адказнасці ўладальнікаў аўтатранспарту. Атрымала назву па колеры і форме страхавога поліса , які засведчвае гэту страхавую праваадносіну.

Карга – у міжнароднай практыцы грузы або маёмасць, якія перавозяцца марскім судном з мэтай атрымання фрахту. У знешнегандлёвых аперацыях паняццем «карга» абазначаюцца таксама грузы ў тых выпадках, калі не ўказваецца іх дакладнае найменаванне.

Каска – страхаванне сродку транспарту (суднаў, самалётаў, аўтамабіляў). Не ўключае ў сябе страхаванне пасажыраў, маёмасці, якая перавозіцца, адказнасці перад трэцімі асобамі.

Квота ў страхаванні – доля ўдзелу страхоўшчыка (перастрахоўшчыка) ў страхаванні (перастрахаванні) пэўнага аб’екта.

Клас рызыкі – статыстычна адасобленае (з пункту пагляду даступных для статыстычнага аналізу рэйтынгавых фактараў) падмножнасць ВДЗ (вобласць дапушчальных значэнняў), на падставе статыстычнага аналізу якой вызначаецца базавая тарыфная стаўка (для дадзенага класа рызыкі).

Колькасныя характарыстыкі рызыкі – характарыстыкі рызыкі як верагоднай выпадковай падзеі.

Каціроўка – ў страхаванні стаўка прэміі (ўзносу), па якой страхоўшчык гатовы прыняць на страхаванне адпаведную рызыку.

Крытэрыі стандартнасці рызыкі – набор параметраў (тарыфы, тарыфныя табліцы і інструкцыі, умовы страхавання, страхавая сума, франшызы і г.д.), пры захаванні якіх прадавец заключае дагавор страхавання без удзелу андэррайтэра.

Перастрахавальнік – першасны страхоўшчык (цэдэнт), які перадае частку рызыкі ў перастрахаванне.

Перастрахаванне – сістэма эканамічных адносін, у адпаведнасці з якой страхоўшчык, прымаючы на страхаванне рызыкі, частку адказнасці па іх (з улікам нарматыўных патрабаванняў і сваіх фінансавых магчымасцей) перадае на ўзгодненых умовах іншым страхоўшчыкам з мэтай зніжэння рызыкі невыканання прынятых на сябе абавязацельстваў па дагаворах страхавання.

Рызыка – небяспека неспрыяльнага зыходу на чакаемую з’яву. Гэта гіпатэтычная магчымасць узнікнення ўрону. Усякая канкрэтная рызыка, напрыклад рызыка пажару, уяўляе сабой толькі магчымасць наступлення пэўнай неспрыяльнай падзеі (напрыклад, узгарання застрахаваных пабудоў). Рызыка і неабходнасць пакрыцця магчымага ўрону ў выніку яго праяўлення выклікаюць патрэбу ў страхаванні.

Рызыка, якая падлягае страхаванню – рызыка, якая адпавядае наступным крытэрыям:
- урон ад наступлення дадзенай рызыкі павінен паддавацца ідэнтыфікацыі па часе і месцы здарэння;
- прычына, у выніку якой наступае ўрон, павінна насіць выпадковы характар;
- страхавальнік павінен мець належны інтарэс у адносінах да аб’екта страхавання;
- застрахаваныя рызыкі павінны належаць дастаткова вялікай групе адзінак, якія падвяргаюцца рызыцы, для таго каб зрабіць рызыкі прадказальнымі;
- рызыка не павінна быць прычынай катастрафічнай страты, пры якой вялікая колькасць адзінак, якія падвяргаюцца рызыцы, можа быць пашкоджана або знішчана ў выніку аднаго выпадку;
- паслугі па забеспячэнні страхавой абаронай павінны прадастаўляцца па разумным кошце;
- верагоднасць узнікнення ўрону павінна быць вымернай.
 
Рызыковыя абставіны – уласцівасці аб’екта і знешнія фактары, якія істотна ўплываюць на ступень рызыкі ў рамках пэўнай страхавой сукупнасці. Аналіз рызыковых абставін на этапе заключэння дагавору страхавання робіць эксперт (сюрвеер), пасля страхавога выпадку — эксперт (аджастэр, аварыйны камісар).

Санкцыі – умовы камерцыйных здзелак, згодна з якімі да боку, які нядобрасумленна выконвае свае абавязацельствы, па ўмовах здзелкі можа быць прад’яўлена прэтэнзія аб пакрыцці ўрону ў сувязі з невыкананнем абавязацельстваў або ў сувязі з нядобрасумленным іх выкананнем.

Сістэма гранічнай адказнасці – арганізацыйная форма страхавога забеспячэння. Прадугледжвае пакрыццё ўрону як розніцу паміж загадзя абумоўленай мяжой і дасягнутым узроўнем даходу. Калі ў сувязі са страхавым выпадкам узровень даходу страхавальніка аказаўся ніжэй за ўзровень устаноўленай мяжы, то пакрыццю падлягае розніца паміж мяжой і фактычна атрыманым даходам.

Сістэма паправачных каэфіцыентаў – інструмент, які дазваляе найбольш дакладна разлічыць канчатковы памер страхавога тарыфу, які прымяняецца, шляхам уліку фактараў, якія ўплываюць на змяненне ступені рызыкі і не ўвайшлі ў структуру базавай тарыфнай стаўкі.

Сістэма першай рызыкі – арганізацыйная форма страхавога забеспячэння. Прадугледжвае выплату страхавога пакрыцця ў памеры фактычнага ўрону. Але не больш, чым раней устаноўленая бакамі страхавая сума. Пры гэтым увесь урон у межах страхавой сумы (першая рызыка) кампенсуецца цалкам, а ўрон звыш страхавой сумы (другая рызыка) увогуле не пакрываецца.

Сістэма прапарцыянальнай адказнасці – арганізацыйная форма страхавога забеспячэння. Прадугледжвае выплату страхавога пакрыцця ў загадзя фіксаванай долі (прапорцыі). Страхавое пакрыццё выплачваецца ў долі сумы ўрону, прапарцыянальнай адносіне страхавой сумы да страхавога кошту аб’екта страхавання. Напрыклад, калі страхавая сума роўная 80% страхавога кошту аб’екта страхавання, то і страхавое пакрыццё складзе 80% сумы ўрону. Пазасталая частка ўрону (у дадзеным прыкладзе 20%) застаецца на ўласным утрыманні (рызыцы) страхавальніка.

Сітуацыя рызыкі – ўсе рызыковыя абставіны, узятыя ў іх адзінстве і ўзаемадзеянні, якія вызначаюць натуральны стан аб’екта страхавання і абстаноўку, у якой гэты аб’ект знаходзіцца. Сітуацыя можа характарызавацца спрыяльным або неспрыяльным зыходам для страхоўшчыка.

Стандартная рызыка класа – гіпатэтычная рызыка, кошт якой адпавядае базаваму тарыфу для дадзенага класа.

Страхавальнік 
– бок у дагаворы страхавання, які страхуе свой маёмасны інтарэс або інтарэс трэцяга боку. Па дагаворы страхавання на страхавальніку ляжыць абавязак уплаты страхавога ўзносу страхоўшчыку за прынятыя на сябе абавязацельствы пакрыць страхавальніку страту пры наступленні страхавога выпадку.

Страхаванне – адносіны па абароне маёмасных інтарэсаў фізічных і юрыдычных асоб пры наступленні пэўных падзей (страхавых выпадкаў) за кошт грашовых фондаў, якія фармуюцца са страхавых узносаў, што імі ўплачваюцца (страхавых прэмій).

Страхавая адказнасць – абавязак страхоўшчыка выплаціць страхавую суму або страхавое пакрыццё. Устанаўліваецца законам або дагаворам страхавання. Харакатарызуецца пэўным аб’ёмам страхавой адказнасці, гэта значыць пералікам вызначаных страхавых рызык (страхавых выпадкаў), пры наступленні якіх робіцца выплата. Аб’ём страхавой адказнасці складаецца з такога пераліку небяспек, якія характэрны для адпаведных канкрэтных аб’ектаў страхавання. Адрозніваюць абмежаваную і пашыраную (ад усіх рызык) страхавую адказнасць. Абмежаваная страхавая адказнасць мяркуе вузкі і канкрэтны пералік страхавых рызык, г.зн. небяспек, пры наступленні якіх робіцца выплата. Пашыраная страхавая адказнасць мяркуе абавязак страхоўшчыка ажыццявіць выплату пры наступленні любой страхавой рызыкі, акрамя выпадкаў, асобым чынам загадзя агавораных у законе або дагаворы страхавання.

Страхавая выплата – сума, якая выплачваецца страхоўшчыкам страхавальніку на пакрыццё страт. Выкліканых наступленнем страхавога выпадку, прадугледжанага дагаворам страхавання.

Страхавая рызыка – гэта падзея, наступленне якой не вызначана ў часе і ў прасторы, незалежная ад волевыяўлення бакоў, небяспечная, якая стварае ў выніку гэтага стымул для страхавання; гэта тая рызыка, якая можа быць ацэнена з пункту гледжання верагоднасці наступлення страхавога выпадку і памераў магчымага ўрону.

Страхавая рызыка – паняцце, якое мае некалькі значэнняў:
- рызыка як верагоднасць наступлення падзеі, што знаходзіцца па-за кантролем;
- рызыка верагоднасць наступлення ўрону жыццю, здароўю, маёмасці страхавальніка (застрахаванага) ў выніку страхавога выпадку;
- рызыка адказнасць страхоўшчыка, від адказнасці страхоўшчыка;
- рызыка мяркуемая падзея, на выпадак наступлення якой праводзіцца страхаванне.

Страхавая сума – аб’яўленая страхавальнікам пры заключэнні дагавору  грашовая сума, на якую страхавальнік страхуе свой інтарэс. Страхавая сума не павінна перавышаць страхавога кошту аб’екта страхавання.

Страхавое забеспячэнне
 – ўзровень страхавой ацэнкі ў адносінах да кошту маёмасці. Прынятай для мэтаў страхавання. У арганізацыі страхавога забеспячэння адрозніваюць сістэму прапарцыянальнай адказнасці, гранічнай і сістэму першай рызыкі. Найбольш часта на практыцы выкарыстоўваецца сістэма прапарцыянальнай адказнасці і сістэма першай рызыкі.

Страхавы агент – прадстаўнік страхоўшчыка, ад імя і па даручэнні якога заключае дагаворы страхавання.

Cтрахавы акт – дакумент, які складаецца страхоўшчыкам пры прызнанні ім наступлення страхавога выпадку і які служыць падставай для выплаты страхавога пакрыцця.

Страхавы брокер – юрыдычныя або фізічныя асобы, зарэгістраваныя ва ўстаноўленым парадку ў якасці прадпрымальнікаў, якія ажыццяўляюць пасрэдніцкую дзейнасць па страхаванні ад свайго імя на падставе даручэнняў страхавальніка або страхоўшчыка.

Страхавы выпадак  – страхавая падзея, якая фактычна адбылася, у сувязі з негатыўнымі або іншымі агаворанымі наступствамі якой наступае абавязак страхоўшчыка выплаціць страхавое паркрыццё або страхавую суму.

Страхавы кошт – сапраўдны, фактычны кошт аб’екта страхавання ў месцы яго знаходжання і на дзень заключэння дагавору страхавання . Парадак вылічэння памеру страхавога кошту мае свае асаблівасці ў розных краінах і заснаваны на дзеючым заканадаўстве.

Страхавы партфель – сукупнасць рызык, прынятых страхоўшчыкам на сваю адказнасць, або лік заключаных і аплачаных прэміяй дагавораў.

Страхавы поліс – дакумент, які выдаецца страхоўшчыкам страхавальніку (застрахаванаму), які засведчвае факт заключэння дагавору страхавання і які змяшчае яго ўмовы.

Страхавы тарыф – нармаваны ў адносінах да страхавой сумы памер страхавых плацяжоў. Па эканамічным змесце гэта цана страхавой рызыкі.Вызначаецца ў абсалютным грашовым выражэнні або ў працэнтах ад страхавой сумы.

Страхоўшчык – арганізацыя (юрыдычная асоба), якая ажыццяўляе страхаванне, прымае на сябе за пэўнае ўзнагароджанне абавязак пакрыць страхавальніку або іншай асобе,  на карысць якой заключана страхаванне, страты, якія ўзніклі ў выніку наступлення страхавога выпадку, абумоўленага ў дагаворы, або выплаціць страхавую суму.

Ступень рызыкі – велічыня верагоднасці наступлення пэўнага выпадку (падзеі), якая існуе ў дадзенай сітуацыі; змена памеру магчымага ўрону, які можа адбыцца ў выніку збегу пэўных абставін.

Тэрмін страхавання – часавы інтэрвал, на працягу якога застрахаваныя аб’екты страхавання. Можа вагацца ад некалькіх дзён да значнага ліку год (15-25). Акрамя таго, магчымы няпэўны тэрмін страхавання, які дзейнічае да таго часу, пакуль адзін з бакоў праваадносін (страхавальнік або страхоўшчык) не адмовіцца ад іх далейшага працягу, загадзя паведаміўшы другі бок пра свой намер.

Фактары рызыкі (рызыковыя абставіны) – фактары, якія істотна ўплываюць на ступень рызыкі.Усе вядомыя страхавальніку рызыковыя абставіны паведамляюцца (дэкларуюцца) Страхоўшчыку, або выяўляюцца ім самастойна і служаць для ацэнкі рызыкі.

Франшыза безумоўная – пэўная частка страт страхавальніка, якая не падлягае пакрыццю страхоўшчыкам у адпаведнасці з дагаворам страхавання .Франшыза можа ўстанаўлівацца ў выглядзе пэўнага працэнта ад страхавой сумы, у пэўнай суме або ў пэўнай долі застрахаванай маёмасці.

Франшыза ўмоўная – страхоўшчык вызваляецца ад адказнасці за страту, калі яе памер не перавышае памеру франшызы, і страта падлягае пакрыццю цалкам, калі яе памер перавышае франшызу. У гэтым выпадку франшыза ўстанаўліваецца як абсалютная велічыня.

Эксперт – асоба, якая валодае спецыяльнымі ведамі ў вобласці ацэнкі аб’ектаў, працэсаў, з’яў.

Экспертная ацэнка – вызначэнне якасных і колькасных параметраў аб’екта ацэнкі без правядзення эксперыменту або статыстычнай апрацоўкі характатрыстык спецыяльна прыцягнутым для гэтай мэты спецыялістам.

Экспертныя ацэнкі – заснаваныя на меркаваннях спецыялістаў колькасныя або бальныя ацэнкі працэсаў або з’яў, якія не паддаюцца непасрэднаму вымярэнню.

Экспертыза – спецыяльнае кампетэнтнае даследаванне аб’екта, працэсу, з‘явы, якое патрабуе спецыяльных ведаў, з прадастаўленнем матываванага заключэння.

expand_less